Η μουσική εκπαίδευση στο Νηπιαγωγείο

 (Υλικό για τις Νηπιαγωγούς της 63^ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας ΠΑ κατά την διεξαγωγή ημερίδας  τον  Σεπτέμβρη 2012 στο Αργοστόλι, Ζάκυνθο και Λευκάδα)

Μια εισαγωγή για την αναγκαιότητα της στην εκπαιδευτική διαδικασία

Ο ευεργετικός ρόλος της Μουσικής στην αγωγή του παιδιού, ξέρουμε από την παιδοψυχολογία ότι είναι μεγάλος. Το παιδί στην προσχολική ηλικία παρουσιάζει την μεγαλύτερη δεκτικότητα και ικανότητα αφομοίωσης βιωμάτων που αφορούν κίνηση, ήχους, χρώματα, ρυθμούς και εν γένει αισθητικές μορφές. Μια αγωγή, που θα λάβει αυτό υπόψη της, θα είναι αποφασιστική για όλη την μετέπειτα εξέλιξη του ατόμου και θα επηρεάσει όλη του την ζωή. Γιατί θα.....

έχει βοηθήσει το παιδί να αναπτυχθεί σύμμετρα σωματικά, πνευματικά, ψυχικά. Δεν πρέπει να αποτεινόμαστε μόνο στο μυαλό, στη νόηση του, αλλά να του προσφέρουμε κυρίως βιώματα.

    Οι αρχαίοι πολιτισμοί  χρησιμοποίησαν τη μουσική ως ένα θεμελιώδες μέσον τόσο κοινωνικής όσο και προσωπικής διαπαιδαγώγησης του ατόμου. Στην εικονογραφία της αρχαίας Ελληνικής μουσικής, σώζονται ευτυχώς ένα πολύ μεγάλο πλήθος από παραστάσεις σκηνών μουσικής εκπ/σης. Συνήθως ο δάσκαλος κρατάει κάποιο μουσικό όργανο, κάθεται σε μια καρέκλα και απέναντι του σε άλλη καρέκλα κοιτάζοντας τον είναι ο μαθητής, ο οπoίος κρατάει το δικό του όργανο. Ο δάσκαλος δείχνει στον μαθητή πώς να παίξει το όργανο και πώς να τραγουδήσει. Τέτοιες μουσικές σκηνές εκπ/σης έχουμε πολλές και ισχυροποιούν το ότι η Μουσική εκπ/ση έπαιζε ένα τεράστιο ρόλο στην αρχαία ελληνική μουσική. Από το 730-430π.χ. όλα τα παιδιά που πήγαιναν σχολείο, μάθαιναν δύο πράγματα, θεωρία της μουσικής γενικά, τραγούδι και να παίζουν ένα όργανο, το ευκολότερο, τη λύρα. Το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά  ήταν αρκετά έμπειροι μουσικοί, τους ανέβαζε σε ένα επίπεδο ώστε να είναι σπουδαίοι κριτές της μουσικής ζωής.

        Ένας αρχαίος Κινέζος αυτοκράτορας ο Σουν στον κανόνα με τον οποίο διορίζει τον Κβέϊ, διευθυντή της μουσικής, διατυπώνει τους στόχους της μουσικής εκπ/σης:

«Σε διορίζω Διευθυντή της μουσικής για να διδάξεις στα παιδιά μας μουσική, ώστε ο τολμηρός να είναι και ήπιος, ο ευαίσθητος να είναι και αξιοπρεπής, ο δυνατός να μην είναι τυραννικός και ο αυταρχικός να μην είναι εγωκεντρικός. Ποίηση είναι η έκφραση της βαθύτερης σκέψης. Άσμα είναι η ευρύτερη μορφή αυτής της έκφρασης. Οι ήχοι συνοδεύουν τη μορφή αυτή εναρμονιζόμενοι μεταξύ τους με τους καθιερωμένους αυλούς.

Έτσι τα 8 είδη των οργάνων ταιριάζουν ώστε καθένα να μην υπερέχει ούτε να εισβάλλει στην περιοχή του άλλου και η αρμονία να κυβερνά τους ανθρώπους και τις σκέψεις τους .»[1]

O Kodaly, από τους πιο σύγχρονους, επέμενε σε όλα του τα κείμενα για την Μουσική εκπ/ση, ότι είναι αναγκαίο η εισαγωγή της μουσικής στο Νηπιαγωγείο. Ας μην ξεχνάμε ότι πάνω στις απόψεις του, στηρίχθηκε το αναλυτικό πρόγραμμα και οι μουσικοπαιδαγωγικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται σήμερα στα Ουγγρικά Νηπιαγωγεία.

Μερικά σημεία της μεθόδου του είναι :

• Η μουσική εκπ/ση του παιδιού πρέπει να ξεκινάει 9 μήνες πριν τη γέννησή του. Είναι καθήκον της οικογένειας, να το ευαισθητοποιήσει στον κόσμο της μουσικής και στη συνέχεια να το εμπιστευτεί στα χέρια ειδικών, για να το  εκπαιδεύσουν συστηματικά.
• Η μουσική εκπ/ση του παιδιού πρέπει να ξεκινάει με τη μουσική παράδοση του τόπου του. Το παιδί μπορεί με τον τρόπο αυτό μέσα από απλές επαναλαμβανόμενες μουσικές μορφές να προσεγγίσει μοναδικά αριστουργήματα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι μόνο η ποιοτική μουσική ,πρέπει να επιλέγεται για τη διδασκαλία των παιδιών. Το υλικό που δεν έχει καλλιτεχνική αξία, δεν έχει ούτε παιδαγωγική
• Το παραδοσιακό τραγούδι είναι το θεμέλιο της μουσικής κουλτούρας και το τραγούδι και η κίνηση πρέπει να ενώνονται στην πρακτική διαδεδομένων λαϊκών παιχνιδιών.
• Η μουσική είναι μια εμπειρία, που πρέπει να παρέχει το σχολείο. Ο μουσικός αναλφαβητισμός είναι τροχοπέδη για τη μουσική κουλτούρα.[2] 

      O Carl Orff,  Γερμανός συνθέτης και παιδαγωγός, ο οποίος απαίτησε την εισαγωγή της μουσικοκινητικής αγωγής του στα δημοτικά σχολεία όχι σαν μια βοηθητική διδασκαλία αλλά σαν ένα βασικό μάθημα είχε σαν αρχή : « Η μουσικοκινητική αγωγή αφορά περισσότερο την ανάπτυξη ολόκληρης της προσωπικότητας…Οτιδήποτε βιώνει το παιδί σ` αυτήν την πρώιμη ηλικία, οτιδήποτε αφυπνίζεται και καλλιεργείται μέσα του, είναι αποφασιστικό για όλη του τη ζωή. Σ` αυτά τα χρόνια πολλά μπορούν να θαφτούν χωρίς ποτέ να ανακτηθούν ή ακόμη να παραμείνουν για πάντα υπανάπτυκτα.»[3] 

Ο ίδιος εμπνεύστηκε από την Αρχαία Ελλάδα, έδωσε μεγάλη σημασία στα πρώτα μουσικά ακούσματα των παιδιών και υποστήριζε ότι κάθε λαός οφείλει να ξεκινά από τη δική του μουσική παράδοση και να αντλεί υλικό από εκεί.

Μέλημα μας να είναι να διαμορφώσουμε μια μουσική εκπ/ση, που αποκτώντας υπεύθυνη συνείδηση της αφετηρίας και των στόχων της, να μπορεί «να ρίξει ρίζες ». Η προσοχή μας και το ενδιαφέρον μας να στραφεί σ` εκείνη την ηλικία όπου το ένστικτο είναι ισχυρότερο και η σκέψη ασθενέστερη, δηλ. την παιδική ηλικία, ιδιαίτερα στο προσχολικό στάδιο. Μ` αυτόν τον τρόπο πλησιάζουμε και τον Πλάτωνα που πρέσβευε ότι η μουσική πρέπει να είναι το γενικό υπόβαθρο ολόκληρης της μόρφωσης.

Όταν η Μουσική εκπ/ση συνδεθεί με την παράδοση, θα αποκτήσει και πάλι ρίζες, έννοια και σκοπό μέσα στην κοινωνία. Τέλος όταν πάρει αυτή την κατεύθυνση, τότε σύμφωνα με τον Δάμωνα και τον Πλάτωνα, θα μπορέσει να προσφέρει ουσιαστικά για την αναγέννηση και ανανέωση της κοινωνίας.O δρόμος για την μουσική εκπαίδευση περνάει και από την λαϊκή μουσική παράδοση.

Ενδεικτικές Μουσικές Δραστηριότητες και μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο Νηπιαγωγείο

     Ο κόσμος των ήχων είναι πολύ μεγάλος, θα  προσεγγίσουμε ένα μικρό μέρος του, μουσική στην προσχολική ηλικία.

♫ Η μουσική δημιουργεί ευχάριστο κλίμα στην τάξη και ευνοεί την επικοινωνία των παιδιών, τόσο μεταξύ τους όσο και με τους εκπαιδευτικούς. Συνεπώς συμβάλλει στη συνεργασία και στην κοινωνικοποίηση τους.

 ♫ Επηρεάζει με καθοριστικό τρόπο την αισθητική είτε μόνη της είτε σε συνεργασία με άλλες τέχνες, τον χορό, το θέατρο, τη ζωγραφική α) με ερέθισμα ένα πίνακα ζωγραφικής δημιουργούν μια μικρή ιστορία, με την προσθήκη ήχων και μετατρέπεται σε μουσικό έργο(ηχοϊστορία) όπως η άνοιξη του Μποτιτσέλι με την μουσική από τις 4 εποχές του Vivaldi β) μουσική ως επένδυση στις αφηγήσεις και σε δραστηριότητες ζωγραφικής, θεάτρου, κουκλοθεάτρου

  ♫Η μουσική μπορεί να λειτουργεί μέσα από όλες τις μαθησιακές περιοχές, διαχέεται σε όλο το πρόγραμμα, διαπλέκεται και αλληλοσυμπληρώνει άλλες μαθησιακές περιοχές και εκεί έγκειται η μεγάλη σημασία της.

Π.χ, με τα μαθηματικά(βήματα με τον ήχο του ταμπουρίνου και μέτρημα, μουσικά παιχνίδια και σειροθέτηση) ή τις φυσικές επιστήμες(ήχος και υλικό κατασκευής). Επίσης  η έκφραση και η επικοινωνία με ποικίλα μέσα καλλιεργούν την γλώσσα. Καθώς η μουσική ενσωματώνει σημαντικά και αναγνωρίσιμα προϊόντα από διάφορες πηγές πολιτισμού, αναδείχνει και τις κοινωνικές επιστήμες                     

     ♫Η μουσική αγωγή είναι ένα απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη των εσωτερικών δυνάμεων, των φυσικών μουσικών ικανοτήτων των νηπίων, αλλά και για τη καλλιέργεια του μουσικού τους κριτηρίου, ώστε απολαμβάνοντας και δημιουργώντας μουσική τα ίδια, να αποκτήσουν ισόρροπη ψυχική και πνευματική ανάπτυξη.

   Οπότε ο ρόλος του σχολείου είναι να αναπτύξει την μουσική αγωγή, να δώσει την δυνατότητα στα παιδιά μέσα από ασκήσεις μουσικής ακρόασης, εκτέλεσης και ρυθμικής άσκησης και κίνησης να προσφέρουν στον εαυτό τους την χαρά και την απόλαυση που προσφέρει κάθε μουσικό κομμάτι.

    Τα βασικά στοιχεία της μουσικής αγωγής είναι ο ρυθμός, η αρμονία, και η μελωδία. Έτσι οι δραστηριότητες θα πρέπει να απαντούν στα βασικά αυτά στοιχεία και να είναι δραστηριότητες ακουστικές, ρυθμικές, φωνητικές και έγχορδες.

   Οι πρώτες δραστηριότητες έχουν στόχο να εξοικειώσουν το παιδί με τους φυσικούς και τεχνικούς ήχους για την ανάπτυξη της μουσικής του αίσθησης. Έτσι θα ξεκινήσουμε από το να μάθουμε στα παιδιά να «ακούνε».

Δραστηριότητες διάκρισης ήχων

♫ διάκριση ήχων από το περιβάλλον της τάξης

Ζητάμε από τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια και να καθίσουν κάπου άνετα ή να ξαπλώσουν. Στην συνέχεια μετακινούμαστε στην τάξη αθόρυβα προκαλώντας διάφορους ήχους όπως : μετακινούμαι καρέκλα, ανοίγουμε ή κλείνουμε παράθυρο, τσαλακώνουμε χαρτί, σχίζουμε ένα φύλλο χαρτί, ανοιγοκλείνουμε την πόρτα κ.ά. Ακολούθως ζητάμε από τα παιδιά να αναγνωρίσουν ξεχωριστά τον κάθε ήχο. Το ρόλο του διδάσκοντα μπορεί να πάρει αργότερα ένα παιδί.

♫ διάκριση ήχων έξω από το περιβάλλον της τάξης

Λέμε στα παιδιά να κάνουν ησυχία και αφού ανοίξουμε όλα τα παράθυρα της τάξης να διακρίνουν τους ήχους έξω από την τάξη. Για κάθε ήχο που ακούν να ανοίγουν ένα δακτυλάκι και αργότερα να μας πουν τι ήχους άκουσαν.

♫ διάκριση ήχων που παράγονται από διάφορα αντικείμενα καθημερινής χρήσεως

Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο και στο κέντρο του κύκλου τοποθετούμε τα ηχογόνα αντικείμενα όπως : κλειδιά, εφημερίδα, κέρματα, χάρακας, χτένα, φλυτζάνι, κουτάλι μεταλλικό, πλαστικό ποτήρι κ.ά. Παράγουμε διάφορους ήχους με αυτά και τα δίνουμε στα παιδιά ενθαρρύνοντας τα να ανακαλύψουν ήχους με αυτά. Μετά παίζουμε ένα παιχνίδι .Τα παιδιά κλείνουν τα μάτια τους και ένα από τα παιδιά σηκώνεται παίρνει ένα αντικείμενο και παράγει ήχο. Πρέπει τα παιδιά που έχουν κλειστά τα μάτια να αναγνωρίσουν το αντικείμενο. Όποιος απαντήσει πρώτος θα παραγάγει έναν άλλο ήχο που τα υπόλοιπα παιδιά καλούνται να τον αναγνωρίσουν.

♫ διάκριση ήχων ηχογραφημένων που προέρχονται από αντικείμενα ή ηχογόνα σώματα που είναι 1)στο σπίτι 2)στην φύση 3)τα μέσα μεταφοράς

Έχουμε καρτέλες με τα αντικείμενα ή τα ηχογόνα σώματα που τις απλώνουμε μπροστά στα παιδιά. Ακούμε τους ηχογραφημένους ήχους και καλούμε τα παιδιά να βρουν τη καρτέλα του αντικειμένου ή του ηχογόνου σώματος που ακούν την στιγμή αυτή. Ένας άλλος τρόπος είναι να μοιραστούν οι καρτέλες στα παιδιά και όταν τα παιδιά ακούσουν τον ήχο της καρτέλας που έχουν, θα πρέπει να σηκώσουν τη καρτέλα τους. άλλη δραστηριότητα είναι να προσπαθήσουν να μιμηθούν με τη φωνή τους τον ήχο της καρτέλας τους.

Παραγωγή ήχων

♫ Ήχοι που παράγονται από το σώμα και την ανθρώπινη φωνή

Παράγουμε πρώτα εμείς διάφορους ήχους με το σώμα όπως παλαμάκια, χτύπημα ποδιών, γονάτων, δοντιών, με τη γλώσσα, τα χείλη και ζητάμε από τα παιδιά να προσπαθούν να μιμηθούν τους ήχους, μετά από εμάς. Μετά ένα παιδί ή όποιο άλλο επιθυμεί αναλαμβάνει να παράγει ήχους και τα άλλα παιδιά να μιμούνται τους ήχους.

 Δυσκολεύοντας την δραστηριότητα μπορούμε να χτυπήσουμε ρυθμικά δυο φορές παλαμάκια και τα παιδιά να παράγουν τον ίδιο αριθμό χτυπημάτων μόλις ολοκληρώσουμε. Αργότερα μπορούμε να συνδυάσουμε ήχους όπως δυο φορές παλαμάκια και δυο χτυπήματα με τα πόδια.

Για διάκριση του ηχοχρώματος της φωνής των παιδιών της τάξης βάζουμε τα παιδιά να καθίσουν σε διάταξη ημικυκλίου. Ένα παιδί βγαίνει έξω και του κλείνουμε τα μάτια με μαντήλι ή του ζητάμε να κρυφτεί. Στην συνέχεια λέμε σε ένα παιδί να πει μια φράση ή λέξη. Ύστερα ζητάμε από το παιδί που κρύφτηκε να προσπαθήσει να βρει το όνομα του παιδιού που μίλησε.

♫ ήχοι που παράγονται από τα ζώα

Έχουμε ηχογραφήσει φωνές ζώων και τα παιδιά θα πρέπει ακούγοντας τις να αναγνωρίζουν το ζώο που την παράγει. Για την ίδια δραστηριότητα απλώνουμε κάρτες των ζώων που έχουμε ηχογραφήσει και τα παιδιά ακούν και δείχνουν τη σωστή εικόνα.

Μπορούμε να μοιράσουμε τις κάρτες και ο καθένας με την σειρά του να μιμηθεί τη φωνή του συγκεκριμένου ζώου. Εναλλακτικά κάποιο παιδί μιμείται τον ήχο της φωνής του αγαπημένου του ζώου και τα υπόλοιπα προσπαθούν να το βρουν.

Τα Μουσικά όργανα και οι ήχοι τους

♫ Αναγνώριση διάφορων μουσικών οργάνων

Παρουσιάζουμε στα παιδιά διάφορα κρουστά όργανα όπως ξυλάκια, ταμπουρίνο, τρίγωνο, μαράκες, καστανιέτες, κουδουνάκια, πιατίνια, ξύστρα κ.ά. και εξηγούμε τον τρόπο χρήσης. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο παράγουμε τον χαρακτηριστικό ήχο του κάθε οργάνου και το ονομάζουμε. Αργότερα ζητάμε από κάθε παιδί χωρίς να μας βλέπει ή γυρίζοντας την πλάτη ή κλείνοντας τα μάτια να αναγνωρίσει ποιο όργανο άκουσε να παίζει.

♫ Συνδυασμός ήχου μουσικού οργάνου και κίνησης

Παρουσιάζουμε τρία όργανα τρίγωνο, ξυλάκια, κουδουνάκια. Τα παιδιά ακούν τους ήχους αυτών των οργάνων. Δοκιμάζουν και τα παιδιά να παράγουν ήχους με τα συγκεκριμένα όργανα. Στην συνέχεια για κάθε ήχο οργάνου αποφασίζουν να κάνουν κάποια κίνηση. Ας πούμε στα κουδουνάκια θα χτυπάνε παλαμάκια, στα ξυλάκια θα περπατάνε και στο τρίγωνο κάνουν μια στροφή. Αυτός που θα παίξει τα όργανα πρέπει οι άλλοι να μην τον βλέπουν. Όταν ακούγεται ένα όργανο εκτελούν τη κίνηση που συμφώνησαν.

♫ Συνδυασμός ήχου μουσικού οργάνου, κίνησης και χρώματος

Παρουσιάζουμε τρία όργανα και τους λέμε ότι σε κάθε όργανο αντιστοιχεί ένα χρώμα π.χ. στο τρίγωνο το μπλε, στο ταμπουρίνο το κόκκινο και στα κουδουνάκια το κίτρινο.

Κατόπιν βάζουμε στο πάτωμα τόσα χαρτονάκια χρωματιστά από τα χρώματα που συμφωνήσαμε όσα είναι και τα παιδιά. Όταν παίζουμε ταμπουρίνο θα πρέπει να πάρουν στα χέρια τους κόκκινο χαρτονάκι, και όση ώρα διαρκεί ο ήχος θα κινούνται ελεύθερα αργά ή γρήγορα σύμφωνα με τα χτυπήματα μας. όταν σταματήσουμε να παίζουμε το αφήνουν κάτω και με το νέο όργανο που θα ακούσουν θα πιάσουν το ανάλογο χαρτονάκι. Στην συνέχεια το ρόλο του δασκάλου και να παίζει τα όργανα μπορεί να αναλάβει κάποιο παιδί.

♫ Αναγνώριση μουσικού οργάνου και κίνηση

Χαράζουμε μια γραμμή στο έδαφος και τοποθετούμε 4-5 παιδιά πλάι πλάι. Εμείς παίρνουμε 4-5 διαφορετικά όργανα και χωρίς να μας βλέπουν τα παιδιά ποιο όργανο παίζουμε κάθε φορά. Σε κάθε παιδί αντιστοιχεί ένα όργανο που έχει συμφωνηθεί ότι θάνε το δικό του. kάθε παιδί θα προχωρεί τόσα βήματα, όσος ο αριθμός των κτύπων του οργάνου του. ( ένας ή δυο χτύποι βήματα) Το παιδί που θα φτάσει πρώτο στο τέρμα είναι ο νικητής.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΙΣ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ  ΗΧΟΥ

Μουσικά παιχνίδια για την ένταση

Στόχος : να μπορούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν δυνατούς και σιγανούς ήχους και να ανταποκρίνονται στην ένταση, μέσα από μια ποικιλία δραστηριοτήτων όπως κίνηση, ακρόαση, τραγούδι, χρήση μουσικών οργάνων, φωνή και γραφικές παραστάσεις, οι οποίες προσεγγίζονται με βιωματικό τρόπο.

♫ ήχοι από το περιβάλλον της τάξης

Ζητάμε από τα παιδιά να σκεφτούν και να μας πουν αν οι ήχοι που άκουσαν και που προέρχονται από το περιβάλλον της τάξης ή από τη φύση ή από μεταφορικά μέσα είναι δυνατοί ή σιγανοί. Μπορούμε να επεκτείνουμε με ερωτήσεις το θέμα όπως :

-          πως θα περπατήσει η μαμά στο δωμάτιο που κοιμάται το μωρό;

-          Πως θα μιλήσουμε στον παππού που δεν ακούει καλά;

-          Αν πάμε εκκλησία πως μιλάμε;

-          Αν δούμε ένα όνειρο και τρομάξουμε πως θα φωνάξουμε την μαμά;

Στην συνέχεια περνάμε σε κινητικό επίπεδο για να βιώσουν τα παιδιά την ένταση σωματικά. Ζητάμε από τα παιδιά να κάνουν ότι κάνουμε. Χτυπάμε σιγανά παλαμάκια και τα παιδιά χτυπούν ταυτόχρονα σιγανά παλαμάκια. Αλλάζουμε ένταση και τα παιδιά πρέπει να αλλάξουν και να χτυπούν δυνατά παλαμάκια. Περπατάμε με βαριά και μεγάλα βήματα όπως ένας γίγαντας. Μετά γινόμαστε νάνοι και προχωράμε με μικρά βήματα πατώντας σιγανά-μαλακά. Μπορούμε να δείξουμε εικόνες ζώων όπως ελέφαντας, λιοντάρι, χελώνα, γάτα, μύγα, βατραχάκι και να συζητήσουμε ποια ζώα περπατούν ή κινούνται δυνατά και ποια σιγανά.

♫ Απόδοση της έντασης με μουσικά όργανα

Καθόμαστε σε ημικύκλιο και το κάθε παιδί λέει το όνομα του μια φορά δυνατά και μια φορά σιγανά. Κάθε φορά χτυπά ανάλογα 3 φορές το μουσικό όργανο που κρατά.

Άλλη δραστηριότητα με μουσικά όργανα είναι να παίξουμε στο ταμπουρίνο 3 ή 2 δυνατούς ήχους και να ζητήσουμε από τα παιδιά ατομικά ή ομαδικά να μας απαντήσουν με τον ίδιο αριθμό χτυπημάτων και την ίδια ένταση.

Από το κασετόφωνο ακούγεται άλλοτε δυνατή μουσική και άλλοτε σιγανή. Προτείνουμε κάποια κίνηση για τη δυνατή μουσική και κάποια άλλη για όταν ακούγεται η σιγανή. Ή δίνουμε κορδέλες και όταν ακούγεται δυνατή μουσική περπατούν με τις κορδέλες ψηλά και στη σιγανή με τις κορδέλες χαμηλά. Στην παύση μένουν ακίνητα. Μπορεί να γίνει και με ένα ύφασμα μεγάλο στη δυνατή μουσική κινούνται κρατώντας το ύφασμα πάνω από τα κεφάλια τους στην σιγανή σε χαμηλότερο επίπεδο και στη παύση το βάζουν κάτω και ξαπλώνουν.

♫ Απόδοση τις έντασης με γραφικές παραστάσεις

Παίζουμε σε κρουστό όργανο ισόχρονα χτυπήματα άλλοτε σιγανά και άλλοτε δυνατά. Δίνουμε χαρτιά και μαρκαδόρους και τους ζητάμε να βρουν ένα τρόπο για να αποδώσουν στο χαρτί την ένταση του ήχου. Αποδεχόμαστε όλους τους τρόπους, παίρνουμε τις απεικονίσεις και τις δείχνουμε σε όλους.

Μπορεί να γίνει και με κάρτες ή φύλλα εργασίας που τα παιδιά στις διαφορές της έντασης θα ζωγραφίζουν εικόνες μεγάλων ή μικρών αντικειμένων.

Μουσικά παιχνίδια για τη διάρκεια

Οι ήχοι δεν διαρκούν όλοι το ίδιο. Άλλοι διαρκούν περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Πρέπει να ασκηθούν τα νήπια ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν τη μεγαλύτερη και τη μικρότερη διάρκεια ήχων.

1-  πετάμε ένα μαντήλι προς τα πάνω. Όσο είναι στον αέρα τα παιδιά θα πρέπει να φωνάζουν ή να παίζουν τα μουσικά όργανα που κρατούν στα χέρια τους. όταν πιάσουμε το μαντήλι, τα παιδιά σταματούν. Πετάμε το μαντήλι άλλοτε ψηλά και άλλοτε χαμηλά.

2-  Λέμε το όνομα μας και όσο χρόνο διαρκεί η εκφορά του ονόματος χτυπάμε τα χέρια ή το οργανάκι που κρατάμε

3-  Ένα παιδί παίζει π.χ.το τρίγωνο τα άλλα παιδιά όση ώρα διαρκεί ο ήχος του οργάνου έχουν τα χέρια ψηλά. Τα κατεβάζουν όταν σταματά ο ήχος. Γίνεται με διαφορετικά όργανα όπως ταμπουρίνο που έχει μικρότερη διάρκεια και πιατίνια που έχουν μεγαλύτερη.

Μουσικά παιχνίδια για την έκφραση και το ύφος της μουσικής

1-Έχουμε ηχογραφήσει αποσπάσματα χαρούμενης (ματζόρε) και λυπημένης (μινόρε) μουσικής. Ανάλογα με την μουσική που ακούγεται τους ζητούμε να κάνουν κάποιες γκριμάτσες χαρούμενες ή λυπημένες αντίστοιχα. Μετά ζητάμε από τα παιδιά να χωρίσουν το χαρτί στη μέση και στην μια πλευρά να ζωγραφίσουν τη χαρούμενη ζωγραφιά και στην άλλη τη λυπημένη, ότι θέλουν που να εκφράζει κατά την γνώμη τους τα αισθήματα και τις εικόνες που τους δημιούργησε το άκουσμα της μουσικής.

Στο τέλος ζητάμε να δείξουν τι ζωγράφισαν κατά τη διάρκεια της χαρούμενης και της λυπημένης μουσικής και να εξηγήσουν το λόγο.

2- στο πάτωμα έχουμε δυο στεφάνια ένα κόκκινο για τη χαρά και ένα άλλου χρώματος για τη λύπη. Όταν ακούγεται χαρούμενη μουσική κινούνται γύρω από το κόκκινο στεφάνι στην λυπημένη κινούνται γύρω από το άλλο στεφάνι. Παρεμφερή δραστηριότητα στην χαρούμενη γινόμαστε ζευγαράκια και χορεύουμε στην λυπημένη είμαστε μόνοι μας με ύφος ανάλογο.

Εξοικείωση με το ρυθμό

1-Σκορπίζουμε στο πάτωμα χαρτοπετσέτες. Όταν παίζουμε στο ταμπουρίνο τέταρτα, τα παιδιά κινούνται ανάμεσα και γύρω από τις χαρτοπετσέτες. Όταν ακούγονται όγδοα τρέχουν ανάμεσα και γύρω με προσοχή. Στην παύση πατούν πάνω στην χαρτοπετσέτα.

2- δίνουμε στα παιδιά μια μπάλα ή μπαλόνι. Όταν ακούγονται τέταρτα τα παιδιά περπατούν με την μπάλα ψηλά πάνω από το κεφάλι. Στα ήμισυ, αργό περπάτημα με την μπάλα σε πρόταση. Στα όγδοα την αγκαλιάζουν και τρέχουν. Στην παύση κάθονται σταυροπόδι ακουμπώντας την μπάλα στο κεφάλι τους. Κάτι παρόμοιο μπορεί να γίνει με καπελάκια που έφτιαξαν τα παιδιά.

Σημειογραφία

Τα παιδιά μπορούν να καταγράψουν τη μουσική χωρίς να γνωρίζουν τη συμβατή μουσική γλώσσα, χρησιμοποιώντας μια δική τους σημειολογία(εικόνες, γραμμές, σύμβολα, γράμματα, γεωμετρικά σχήματα, κ.ά. την οποία επινοούν τα ίδια ή τους προτείνει η νηπιαγωγός ή συνδιαμορφώνουν από κοινού, προκειμένου να αποτυπώσουν στο χαρτί τις δικές τους μουσικές συνθέσεις.

Κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων

Για την κατασκευή τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν καθημερινά υλικά ή και να αξιοποιηθούν άχρηστα υλικά.

Μουσικές άλλων χωρών και μουσική παράδοση της περιοχής και της πατρίδας τους

Αξιοποιώντας τις δυνατότητες των ΤΠΕ ακούν μουσικές και τραγούδια από όλο τον κόσμο, τα συνοδεύουν με κινήσεις του σώματος και με όργανα. Προσεγγίζουν τη μουσική παράδοση καθώς συλλέγουν με τη συνεργασία των γονέων μουσικές και τραγούδια της περιοχής τους.

Ενδεικτική προτεινόμενη βιβλιογραφία - δισκογραφία

1)    Φιντάνι, φιντανάκι από το ΚΕΝΤΡΟ ΑΙΓΑΙΑΚΩΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, Συλλογή-καλλιτεχνική επιμέλεια Θεοφάνης Σουλακέλλης. Μια συλλογή 80 παιδικών τραγουδιών, παιχνιδιών και παραμυθιών από τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό

2)    ΜΟΥΣΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία, του Ανδρέα Χαραλάμπους, 3 βιβλία με cd, εκδόσεις ατραπός

3)    Η περπερούνα, της Δόμνας Σαμίου συλλογή από Παραδοσιακά/Δημοτικά/Μικρασιάτικα

4)    Της Αγγελικής Καψάσκη: α)67 παιδικά τραγούδια και παραμύθια β) τα σχολικά μας τραγούδια κ.ά.

5)    Μαρίζας Κώχ, α) ένα περιβόλι γεμάτο λουλούδια β) ένα καπέλο γεμάτο τραγούδια

6)    Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου 1 και 2 συλλογές, ανθολογία παιδικού τραγουδιού LYRA

7)    Eδώ Λιλιπούπολη Mάνος Xατζηδάκης

8)    Κάτω από ένα κουνουπίδι, παιδικά τραγούδια του Μάνου Λοϊζου

9)    Λάχανα και χάχανα/εδώ Νηπιαγωγείο,  Τάσος Ιωαννίδης

10)    Ντενεκεδούπολη, Γιάννη Μαρκόπουλου

11) Χορωδία Κodaly, Η καμήλα του δόκτορος Σεγκέϊ

12) Λαϊκά Μουσικά Όργανα του Κόσμου, της Μαρίας Κυνηγού Φλάμπουρα

13) Η επιστροφή του τεμπέλη δράκου, του Γιώργου Χατζηπιερή

12) νανούρισμα, συλλογή από 17 νανουρίσματα

13) παιδική χορωδία Σπύρου Λάμπρου

14) τραγουδώντας λέξεις, από τη θεωρία στην…τάξη των Ε. Μακροπούλου-Δ. Βαρελάς Εκδόσεις fagotto books

15) Kλιάφα - Bαλλάση.Aς παίξουμε πάλι, Aθήνα: Kέδρος

16) Σέργη Λ., Προσχολική μουσική αγωγή: η επίδραση της μουσικής μέσα από τη διαθεματική μέθοδο διδασκαλίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών. Αθήνα: Gutenberg

17) Ταφταρίδης, Ν(1997). Μουσική, Κίνηση, Λόγος, Αθήνα:νήσος

18) Σακελλαρίδης, Γ.(1994), Παίζοντας με τη Μουσική. Εκδ.: Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα

19) Τσαφταρίδης, Ν.(1995). Αυτοσχέδια μουσικά όργανα, εκδ.: Νικολαϊδης. Αθήνα

Η Σχολική Σύμβουλος

Κοσμετάτου Ελένη

---

[1] Χατζηνίκος Γιώργος, (1999)Ο Σκαλκώτας και η παραδοσιακή μουσική,π.Ρυθμοί τεύχος30-31σελ.18

[2] Zoltan Kodaly,1974,The selected writings of Z.Kodaly,Corvina Press,Budapest

[3] Orff Carl, 1963 : Das schulwerk-Ruckblick und Ausblick,Main 2 σελ.19